مربع‌های کوچک عجیب‌وغریبی که چند سالی است رفته‌رفته جای پای خود را در کارهای چاپی باز می‌کنند و هر روز در جاهای بیشتری آن‌ها را می‌بینیم. حالا دیگر روی خیلی از کارت ویزیت‌ها و یا پایین تبلیغات شرکت‌ها در مجلات و آگهی‌نامه‌ها این مربع‌ها دیده می‌شوند. بارکدهای دوبعدی یا همان کیوآر کد (QR Code)ها به عقیده‌ی برخی از تحلیل‌گران بازاریابی نقطه‌ی اتصال صنعت چاپ با فضای دیجیتال و راهی برای پر کردن فاصله‌ی بین آن‌هاست. بنابراین اگر هنوز با آن آشنایی ندارید وقتش فرارسیده که هم آن را بشناسید و هم از آن برای قدرتمندتر کردن تبلیغات و کارهای چاپی خود استفاده کنید. اطلاعات نادرست و ناکامل زیادی دراین‌باره وجود دارد که می‌تواند کمی گیج‌کننده و در شرایطی گمراه‌کننده باشد. برای همین قصد داریم تا در این مطلب شما را با تمام آنچه در مورد کیوآر کدها لازم است بدانید آشنا کنیم.
کیو آر کد چیست؟
تقریباً تمام ما با بارکدهای معمولی آشنا هستیم. نوارهای میله‌ای که روی بیشتر کالاها و خیلی جاهای دیگر وجود دارد. در بارکدهای اطلاعاتی ذخیره شده است که وقتی آن را با دستگاه‌هایی که مثلاً در باجه‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌بینیم اسکن می‌شود آن اطلاعات را که عموماً عدد هستند می‌توان خواند. اما این بارکدهای یک محدودیت بزرگ دارند و آن تعداد بسیار پایین کاراکترهایی است که می‌توان در آن‌ها ذخیره کرد. برای همین هم نسل دومی از این بارکدها ایجاد شد که به آن‌ها بارکدهای دوبعدی گفته می‌شود. در این بارکدها اطلاعات در یک سطح دوبعدی مربعی شکل ذخیره می‌شود. به این بارکدهای دوبعدی کیوآر کد(QR code) هم گفته می‌شود که مخفف این حروف مخفف Quick Response است.
کیوآر کدها به دلیل راهکار ذخیره‌سازی اطلاعات خاصی که در طراحی آن‌ها استفاده شده است می‌توانند در یک فضای کوچک تعداد بسیار بیشتری کاراکتر را ذخیره کنند و همین موضوع آن‌ها به گزینه‌ی بسیار مناسبی برای پیوند دادن محصولات چاپی با دنیای دیجیتال تبدیل کرده است.
چگونه می‌توان اطلاعات این بارکدها را خواند؟
با استفاده از یک نرم‌افزار ساده بارکدخوان که قابلیت خوانده بارکدهای دوبعدی را داشته باشد می‌توانید محتویات این بارکدها را بخوانید. روش کار این نرم‌افزارهای تفاوتی با هم ندارد. شما باید بعد از باز کردن این نرم‌افزارها دوربین گوشی موبایل خود را در مقابل این بارکدها بگیرید تا آن را اسکن کند و بعد نرم‌افزار اطلاعات ذخیره شده در بارکد را به نحوی مناسب به شما نمایش می‌دهد. تعداد زیادی نرم‌افزار رایگان برای سیستم‌عامل‌های مختلف در این زمینه وجود دارد. بنابراین برای این نرم‌افزارها لازم نیست پولی بپردازید. این نرم‌افزارها می‌توانند بارکدهای مختلف ازجمله بارکدهایی را که خود شما ایجاد کرده‌اید(بعداً نحوه‌ی این کار را توضیح خواهیم داد) را بخوانند. بنابراین کافی است شما بارکد موردنظر خودتان را با اطلاعاتی که در نظر دارید ایجاد کنید و روی کارت ویزیت یا پوستر و یا هر جای دیگری که دوست دارید چاپ کنید تا هر زمان که کسی آن را دید و بارکد را اسکن کرد اطلاعات موردنظر را ببیند.
چه اطلاعاتی را می‌توان در کیو آر ذخیره کرد؟
در یک کلام همه‌چیز. هر نوع اطلاعاتی را می‌توان در این بارکدها ذخیره کرد. ممکن است شما بخواهید یک متن ساده را در آن ذخیره کنید و زمانی که افراد بارکد شما را اسکن می‌کنند آن متن را ببینند. اما خب این استفاده‌ی جذاب و تأثیرگذاری از بارکد در دنیای تبلیغات نیست و اطلاعات خیلی مؤثرتری را می‌توانید در آن ذخیره کنید. قطعاً مهم‌ترین و بهترین این اطلاعات آدرس‌‌های وب است. خواندن یک آدرس از روی یک پوستر و تایپ کردن آن در گوشی مخصوصاً اگر آدرس کمی طولانی باشد کاری عذاب‌آور و پر از خطاست. استفاده از کیوآر کد این مسئله را حل می‌کند و راه کاربردی خوبی در اختیار می‌گذارد. کافی است آدرس وب‌سایت موردنظرتان را در یک کیوآر ذخیره کنید تا وقتی کسی آن را اسکن کرد مستقیماً در گوشی‌اش مرورگری باز شده و به سایت موردنظر شما برود. کارهای خیلی جالب دیگری نیز می‌شود با کیوآر انجام داد. مثلاً شما می‌توانید یک موقعیت جغرافیایی خاص مثلاً آدرس دفترتان را در یک کیوآر ذخیره کنید. حالا اگر کسی آن کیوآر را اسکن کند می‌تواند محل دفتر شما در گوشی‌اش و در برنامه‌های معمولی مثل google maps ببیند.
درست کردن هر کیو آر کد چقدر هزینه دارد؟
صفر. کیو آر کد یک استاندارد باز و برای استفاده‌ی همگان است. هیچ‌چیز محرمانه‌ای در مورد آن وجود ندارد و هیچ شرکتی در جهان مالک آن نیست. بنابراین اگر کسی برای تولید کیوآر از شما پولی طلب کرد بدانید که کاری که قرار است او انجام دهد این است که به سراغ یکی از سایت‌های رایگانی برود که در آن به‌سادگی می‌توان بدون هیچ هزینه‌ای کیوآر تولید کرد. البته دریافت هزینه‌ای معقول و منصفانه برای این کار قابل‌درک است اما متأسفانه برخی ممکن است از عدم آشنایی افراد استفاده نامناسبی کرده و هزینه‌های هنگفتی برای تهیه یک کیوآر ساده دریافت کنند. البته خدمات‌دهندگانی هستند که بابت ارائه‌ی خدمات ارزش‌افزوده‌ای همچون مونیتور کردن تعداد دفعاتی که هر کیوآر اسکن شده و یا آنالیز دیگر اطلاعات درخواست هزینه کنند که این ربطی به تولید کیوآر ندارد.
اگر خودتان با اینترنت کمی آشنایی داشته باشید با یک جستجوی ساده به تعداد زیادی سایت می‌رسید که امکان ایجاد کیوآر را به‌صورت رایگان می‌دهند. به‌طور مثال یکی از سایت‌ها http://goqr.me است. کار کردن با این سایت خیلی ساده است. وقتی وارد آن می‌شوید در همان صفحه اصلی سمت چپ نوع اطلاعی که می‌خواهید ذخیره کنید را انتخاب می‌کنید(مثلاً آدرس یا موقعیت جغرافیایی و یا متن) بعد در کادر وسط صفحه اطلاعات لازم برحسب نوع کیوآر برای ذخیره‌سازی وارد می‌کنید و در سمت راست دکمه‌ی download را می‌زنید و نوع فایل خروجی را انتخاب می‌کنید و تمام.
چطور شرکت‌ها لوگوی خودشان را وسط QR قرار می‌دهند؟
این یکی از سؤالات مشهور بین کسانی است که با QR آشنا هستند و یک‌دفعه بروشور یا کارت ویزیتی از شرکت همکار یا رقیب خود دریافت می‌کنند و می‌بینند که در وسط QRهای آن‌ها لوگویشان قرار گرفته است. این QRها به لحاظ ظاهری خیلی زیباتر هستند. اما آن‌ها چطور این کار را کرده‌اند؟ و این کار چقدر خرج دارد؟
برای توضیح اینکه چطور این کار انجام‌شدنی است باید کمی بیشتر در مورد QR بدانیم. یکی از مسائلی که در مورد QR می‌تواند وجود داشته باشد این است که اگر قسمتی از بارکد به هر دلیلی ازجمله پاره شدن یا خط‌خوردگی و یا عوامل دیگر ناخوانا شد کل اطلاعات بارکد عملاً بی‌استفاده می‌شود. این نکته‌ای است در مورد QRها وجود دارد که البته از چشم طراحان استاندارد آن دور نمانده است. برای حل آن هم از نوعی راهکار افزونگی اطلاعات استفاده شده است. توضیح فنی این راهکار کمی پیچیده است، اما به زبان ساده می‌توان گفت که اطلاعات در QR به‌نوعی ذخیره می‌شود که حتی اگر بخشی از QR هم خوانا نبود باز بتوان کل اطلاعات آن را خواند. اینکه تا چه میزانی از QR اگر ناخوانا باشد همچنان می‌توان اطلاعات QR را خواند به نسخه‌ی QR مورداستفاده و دیگر شرایط بستگی دارد. اما به‌طورکلی درصدی از یک QR را می‌تواند ناخوانا باشد. فعالان دنیای تبلیغات از همین محدوده و امکان خوانایی برای قرار دادن لوگوی شرکت‌ها در QRشان استفاده می‌کنند. درواقع تنها کاری که آن‌ها می‌کنند قرار دادن لوگو روی QR و ناخوانا کردن بخشی از آن است. به همین سادگی. اگر میزان ناخوانایی از حد مجاز عبور نکند QR همچنان قابل اسکن شدن و خوانده شدن است. بنابراین قرار دادن لوگوی شما در QR مثلاً سایتتان یک فن‌آوری پیچیده نیست. اما البته این کار باید با دقت انجام شود تا QR از حد خوانایی خود عبور نکند.
آیا QR Code حتما باید سیاه‌سفید باشد؟
خیر. شما می‌توانید از رنگ‌های مختلف برای QR خود استفاده کنید. چیزی که در مورد QR اهمیت دارد قابلیت اسکن شدن و خوانده شدن آن است و بنابراین رنگ QR باید کنتراست و اختلاف زیادی با رنگ حاشیه‌ی آن داشته باشد تا دوربین‌های متفاوت به‌راحتی بتوانند آن را تشخیص دهند. تصویر زیر به شما نمونه‌ای از کنتراست مناسب و نامناسب را نشان می‌دهد. یادتان باشد حتماً در طراحی تان مدنظر داشته باشید که برای اینکه کیفیت خروجی خوانا از آب دربیاید باید در سیستم CMYK تک‌رنگ استفاده کنید. یعنی فقط یکی از این چهار رنگ را به کار ببرید.
کد QR را در چه اندازه‌ای چاپ کنم؟
مهم‌ترین نکته در مورد QR قابلیت اسکن شدن و خوانده شدن آن است. این به سایز QR بستگی دارد. اگر سایر QR بیش‌ازاندازه کوچک باشد عملاً دوربین‌های بیشتر گوشی‌ها نمی‌توانند آن را اسکن کنند. نکته‌ی مهم دیگر فاصله‌ی دوربین تا QR است. هرقدر فاصله‌ی دوربین از QR بیشتر باشد QR در دوربین کوچک‌تر دیده‌شده و شانس اسکن شدن آن کمتر می‌شود. بنابراین سایز مناسب برای محصولات چاپی مختلف متفاوت است. زیرا به‌طور مثال ما QR تبلیغی در مجله‌ای که روی میز کارمان است را از فاصله‌ای حدود 2۰ سانتی‌متری اسکن می‌کنیم اما برای اسکن کردن QR روی یک پوستر در خیابان یک متر با آن فاصله داشته باشیم و برای اسکن کردن QR روی یک بیلبورد ۱۰ متر یا بیشتر از آن فاصله داشته باشیم. یک قاعده‌ی سرانگشتی می‌تواند به شما در تعیین سایز مناسب QR کمک کند. نسبت اندازه‌ی QR به فاصله‌ی قابل اسکن را ۱ به ۱۰ در نظر بگیرید. مثلاً در مورد مجله که می‌خواهید QR شما از فاصله‌ی ۲۰ سانتی‌متری قابلیت اسکن شدن داشته باشد باید سایز آن حداقل ۲*۲ باشد. البته این سایز به اینکه از چه نسخه‌ای از QR با چه حجم ذخیره‌سازی اطلاعات استفاده می‌کنید و رنگ QRتان چیست و سایر متغیرها بستگی دارد.
نکات مهم در ایجاد QR Code:
- اول اینکه در اطراف QR به‌اندازه‌ی کافی فاصله باید باشد و اگر این فاصله باد المان گرافیکی کناری به‌اندازه‌ی کافی نباشد QR شما اسکن نخواهد شد. به‌طور مثال در عکس زیر QR سمت راست را نمی‌توانید اسکن کنید.
- دومین نکته این است که اگرچه به لحاظ تئوری می‌توان جای رنگ سیاه‌وسفید را در طراحی QR برعکس کرد به‌طوری‌که خود QR سفید و رنگ پس‌زمینه آن تیره باشد اما توصیه می‌کنیم که این کار را نکنید. اگرچه که ممکن است به خاطر طراحی سایر بخش‌های کارتان این برعکس کردن باعث زیبایی بیشتر خروجی شود اما در عمل خیلی از نرم‌افزارهای ممکن است نتوانند QR شما را درست اسکن کنند و در این صورت زحمات شما به هدر می‌رود.
- و اما نکته‌ی بسیار مهم و پایانی. هر قانونی و توصیه‌ای در مورد خوانایی QR می‌شناسید دور بریزید. هیچ‌چیزی جای آزمایش واقعی را نمی‌گیرد. QR را در سایز و رنگ واقعی چاپ کنید و آن را گوشی‌ها و نرم‌افزارهای مختلف و در موقعیت‌های مختلف تست کنید. اگر مشکلی در خوانایی داشتید لازم است که به طراحی خود دوباره نگاهی بیندازید. این کار ممکن است برای شما پیچیده باشد.
بنابراین اگر به دنبال طراحی QRی زیبا که لوگوی شما در وسط آن قرار دارد هستید و می‌خواهید خیالتان از خوانایی آن بعد از چاپ شدن راحت باشد می‌توانید از خدمات طراحی ما در irchap استفاده کنید.
مطالعه مقالات زیر پیشنهاد می شود: