کلیشه چاپ چیست ؛ انواع و کاربردهای آن

در صنعت چاپ، ابزارها و تکنیک‌های مختلفی برای انتقال تصاویر، الگوها و نوشته‌ها به سطوح مختلف وجود دارد که یکی از آن‌ها کلیشه چاپ است. استفاده از کلیشه، این امکان را می‌دهد تا طرح‌های دقیق و باکیفیت را با دقت و تعداد بالا روی انواع سطوح چاپ کنند. اما کلیشه چاپ چیست و چه کاربردهایی دارد؟ در این مقاله از سایت آی آر چاپ، به بررسی انواع کلیشه چاپ و کاربردهای آن‌ها در صنعت چاپ می‌پردازیم.

کلیشه چاپ چیست؟

کلیشه چاپ یک روش قدیمی برای چاپ تصویر یا متن است که در آن از یک صفحه سخت (معمولا چوبی یا فلزی) استفاده می‌شود. این صفحه شامل یکسری حروف یا تصاویر برآمده است که می‌توانند به جوهر آغشته شوند و سپس بر روی کاغذ یا سایر مواد منتقل شوند.

به نقل از سایت معتبر Britannica.com، کلیشه، نوعی صفحه چاپ است که در اواخر قرن هجدهم توسعه یافت و به طور گسترده در چاپ نامه، روزنامه و سایر چاپ‌های تیراژ بالا که نیاز به سرعت دارند، مورد استفاده قرار گرفت.

»Stereotype, type of printing plate developed in the late 18th century and widely used in letterpress, newspaper, and other high-speed press runs.«

این روش باعث می‌شود که طرح‌ها به صورت دقیق و یکنواخت در تیراژهای بالا چاپ شوند. کلیشه‌ها به طور کلی در انواع مختلف و از جنس‌های متفاوتی تولید می‌شوند که هرکدام برای نوع خاصی از چاپ و کاربردهای ویژه‌ای مناسب هستند.

انواع کلیشه و کاربردهای هر کدام

• کلیشه ژلاتینی
• کلیشه فلزی
• کلیشه چوبی
• کلیشه داغی
• کلیشه تامپو
• کلیشه دیجیتال
• کلیشه چاپ سیلک

در ادامه به توضیح انواع مختلف از کلیشه‌ها می‌پردازیم:

کلیشه ژلاتینی

کلیشه‌های ژلاتینی از جنس ژلاتین هستند و بیشتر برای چاپ‌های ساده و ارزان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع کلیشه‌ها برای چاپ روی کاغذ، مقوا، پلاستیک و سطوح نرمی که نیاز به چاپ‌های دقیق ندارند، مناسب است. فرآیند تولید کلیشه ژلاتینی ساده است و به همین دلیل، در چاپ‌های تبلیغاتی، کارتن‌سازی و بسته‌بندی استفاده می‌شود.

کلیشه فلزی

کلیشه چاپ فلزی، قدیمی‌ترین نوع کلیشه است که به روش سنتی تولید می‌شود و در چاپ طلاکوب به کار می‌رود. این نوع کلیشه، از فلزات مقاومی مثل استیل یا آلومینیوم ساخته می‌شوند که باعث افزایش طول عمر آن‌ها می‌شود. کلیشه‌های فلزی برای چاپ روی موادی مثل فلز، شیشه و پلاستیک‌های سخت مناسب است و به دلیل مقاومت در برابر سایش و توانایی ارائه چاپ با کیفیت در تیراژهای بالا، انتخابی مناسب برای چاپ‌های بلندمدت به شمار می‌آیند.

کلیشه چوبی

کلیشه چوبی نوعی کلیشه است که از چوب ساخته می‌شود و در چاپ برجسته یا چاپ لترپرس مورد استفاده قرار می‌گیرد. کلیشه چوبی، یک روش قدیمی است که در چاپ برجسته یا چاپ لترپرس (Letterpress Print) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، ابتدا تصویر یا نوشته را بر روی یک تکه چوب حکاکی و سپس با رنگ‌آمیزی سطح برجسته‌ی چوب، آن را روی کاغذ یا پارچه منتقل می‌کنیم. از کلیشه چوبی معمولا برای طراحی‌های تزئینی، کتاب‌ها و کارت‌های هنری استفاده می‌شود.

کلیشه داغی

چاپ داغی یا چاپ هات‌استمپینگ (Hot Stamping) نوعی روش چاپ است که در آن با استفاده از حرارت و فشار، یک طرح را روی کاغذ کالک یا سطح مورد نظر انتقال می‌دهند. در این روش از یک کلیشه (صفحه فلزی با طرح برجسته) و یک ورق فویل خاص استفاده می‌شود. این فویل می‌تواند رنگی، متالیک یا حتی مات باشد و تحت حرارت به سطح محصول چسبانده می‌شود.

کلیشه داغی بیشتر در مواردی به کار می‌رود که بخواهیم طرح‌هایی با جزئیات بالا و رنگ‌های براق یا متالیک (مانند طلا، نقره و مس) روی محصولات چاپ شود. به دلیل جلوه شیک و باکیفیتی که ارائه می‌دهد، این روش در صنعت بسته‌بندی (مانند جعبه‌های لوکس) و بر روی مواد سخت مثل چرم، پلاستیک و فلز کاربرد دارد.

کلیشه تامپو

چاپ تامپو یا چاپ پد، روشی است که در آن از یک پد سیلیکونی برای انتقال طرح استفاده می‌شود. در این روش، کلیشه‌ای از طرح ساخته می‌شود که سپس جوهر را به پد منتقل می‌کند. پد به سطح محصول فشار داده می‌شود تا جوهر روی آن منتقل شود. این روش برای چاپ بر روی سطوح نامنظم و منحنی بسیار مناسب است، چرا که پد انعطاف‌پذیری دارد و به راحتی می‌تواند به شکلی یکنواخت روی سطح خمیده قرار گیرد.

چاپ تامپو در صنایع مختلفی مانند خودروسازی، لوازم ورزشی، وسایل الکترونیکی و اسباب‌بازی‌ها کاربرد دارد و برای چاپ بر روی انواع مواد از جمله پلاستیک، شیشه، فلز و چوب استفاده می‌شود.

کلیشه دیجیتال

کلیشه دیجیتال، یک روش نوین در صنعت چاپ است که در آن نیازی به ساخت کلیشه یا قالب فیزیکی نیست و فرآیند چاپ به‌صورت دیجیتال انجام می‌شود. در این روش، طرح مورد نظر به طور مستقیم از طریق یک فایل دیجیتال (مانند PDF یا سایر فرمت‌های گرافیکی) به چاپگر منتقل می‌شود و روی سطح مورد نظر چاپ می‌شود. این روش به‌ویژه برای چاپ‌هایی با تیراژ پایین، سفارشی و طرح‌های پیچیده مناسب است.

کلیشه چاپ سیلک

کلیشه چاپ سیلک یکی از رایج‌ترین نوع کلیشه‌ها در صنعت چاپ است که برای چاپ روی پارچه، پلاستیک و شیشه کاربرد دارد. این نوع کلیشه شامل یک توری یا پارچه با منافذ ریز است که به کمک آن جوهر به شکل دلخواه روی سطح مورد نظر انتقال پیدا می‌کند. کلیشه چاپ سیلک به دلیل کاربرد گسترده و هزینه مقرون به صرفه، در تولید محصولات تبلیغاتی و پوشاک بسیار پرطرفدار است.

مقالات پیشنهادی آی آر چاپ:

• همه چیز درباره چاپ دیجیتال ؛ بررسی مزایا و کاربردها
• تاریخچه چاپ افست ؛ بررسی مزایا و کاربردها
• معرفی چاپ یووی UV و کاربردهای آن
• انواع ماشین آلات چاپ ، معرفی ویژگی ها و کاربردهای آن ها

مزایای استفاده از کلیشه در صنعت چاپ

• دقت بالا: کلیشه‌ها امکان چاپ با کیفیت بالا و شفافیت خوب را فراهم می‌کنند. این باعث می‌شود جزئیات تصاویر و نوشته‌ها به خوبی مشخص شوند.
• کاهش هزینه: استفاده از کلیشه در چاپ‌های تیراژ بالا باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود، زیرا به طور مکرر و با دقت یکسان می‌توان از آن استفاده کرد.
• افزایش سرعت تولید: با استفاده از کلیشه‌ها، می‌توان تعداد زیادی چاپ را در زمان کوتاه تولید کرد.
• قابلیت چاپ روی سطوح مختلف: کلیشه‌ها برای چاپ روی انواع سطوح مختلف از جمله کاغذ، پلاستیک، فلز و پارچه مناسب هستند.
• دوام و ماندگاری بالا: کلیشه‌ها به ویژه کلیشه‌های فلزی، دوام بالایی دارند و برای چاپ‌های با تیراژ بالا و طولانی مدت مناسب هستند.

روش چاپ کلیشه چگونه است؟

1. طراحی طرح
2. تهیه کلیشه
3. آماده‌سازی سطح چاپی
4. انتقال طرح به سطح چاپی
5. خشک کردن و تکمیل کار

روش چاپ کلیشه شامل چند مرحله اصلی است که عبارتند از:

1. مرحله اول: طراحی طرح
   در مرحله اول طرح مورد نظر برای چاپ به صورت دیجیتال آماده می‌شود.
2. مرحله دوم: تهیه کلیشه
   پس از طراحی، کلیشه بر اساس طرح و نوع چاپ مورد نظر ساخته می‌شود. نوع کلیشه انتخاب شده باید با نوع سطح چاپی و تیراژ کار سازگار باشد.
3. مرحله سوم: آماده‌سازی سطح چاپی
   سطحی که قرار است چاپ روی آن انجام شود باید تمیز و آماده شود تا جوهر به خوبی به آن بچسبد.
4. مرحله چهارم: انتقال طرح به سطح چاپی
   کلیشه با استفاده از دستگاه‌های چاپ به سطح مورد نظر فشار داده می‌شود و جوهر به کمک کلیشه به سطح چاپی منتقل می‌شود.
5. مرحله آخر: خشک کردن و تکمیل کار
   پس از چاپ، جوهر روی سطح، خشک می‌شود و کار چاپی آماده تحویل است.

بهترین کلیشه چاپ برای کارتن و مقوا

برای چاپ روی کارتن و مقوا، معمولا از کلیشه ژلاتینی و کلیشه فلزی استفاده می‌شود. کلیشه ژلاتینی به دلیل هزینه کمتر و فرآیند تولید سریع‌تر، برای چاپ‌های با تیراژ پایین مناسب است. اما برای چاپ‌های تیراژ بالا، کلیشه فلزی بهترین انتخاب است. این نوع کلیشه‌ها، به دلیل دوام بالا و کیفیت مناسب، در چاپ‌های تجاری و بسته‌بندی محصولات کارایی بالایی دارند.

از کلیشه برای چاپ بر روی چه سطوحی می‌توان استفاده کرد؟

• کاغذ و مقوا
• پلاستیک
• پارچه
• فلز و شیشه
• چوب

کلیشه چاپ به دلیل انعطاف‌پذیری در نوع جنس و ساختار، روی انواع سطح‌های مختلف به کار می‌رود. برخی از سطوحی که می‌توان از کلیشه برای چاپ روی آن‌ها استفاده کرد، عبارتند از:

• کاغذ و مقوا: از کلیشه‌های ژلاتینی و فلزی برای چاپ روی کاغذ و مقوا در صنعت بسته‌بندی و تبلیغات استفاده می‌شود.
• پلاستیک: کلیشه‌های فلزی و سیلیکونی برای چاپ روی انواع پلاستیک، به ویژه در بسته‌بندی‌های صنعتی و تجاری، مناسب هستند.
• پارچه: کلیشه چاپ سیلک به دلیل سازگاری با پارچه، برای چاپ طرح‌های متنوع مانند تی‌شرت، و کیف و... به کار می‌رود.
• فلز و شیشه: کلیشه‌های فلزی و دیجیتال برای چاپ طرح‌های پیچیده و باکیفیت بالا روی فلز و شیشه مناسب هستند.
• چوب: از کلیشه چوبی برای چاپ‌های هنری و دستی روی سطوح چوبی استفاده می‌شود که ظاهری خاص به محصولات می‌بخشد.

خدمات پیشنهادی آی آر چاپ:

• چاپ عکس و لوگو روی پلکسی گلاس با کیفیت بالا
• چاپ عکس و نوشته روی چرم مصنوعی 
• چاپ عکس، لوگو و متن روی چوب
• چاپ عکس و نوشته روی فلز با ماندگاری خوب
• چاپ عکس و نوشته روی شیشه با کیفیت بالا
• چاپ روی پارچه تکستایل قیمت عالی - ارسال فوری

نتیجه‌گیری

کلیشه چاپ یکی از ابزارهای مهم در صنعت چاپ است که به کمک آن می‌توان طرح‌ها و نوشته‌ها را با دقت و کیفیت بالا روی سطوح مختلف چاپ کرد. از کلیشه ژلاتینی و فلزی تا کلیشه چوبی و دیجیتال، هر نوع کلیشه کاربرد و ویژگی‌های خاص خود را دارد که در صنایع مختلف به کار می‌رود. انتخاب نوع مناسب کلیشه بسته به نیازهای پروژه و نوع سطح چاپی بسیار حائز اهمیت است و به افزایش کیفیت و کاهش هزینه‌های چاپ کمک می‌کند.